H επίθεση με το βιτριόλι υπό το πρίσμα της πλασματικής πραγματικότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Και ενώ ο κορωνοϊός και οι επιπτώσεις του βρίσκονται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, σαν κεραυνός εν αιθρία έπεσε η είδηση στη χώρα μας ότι μια γυναίκα έριξε σε μια άλλη βιτριόλι. Ο σκοπός; Σίγουρα η καταστροφή της ζωής, αν όχι ο θάνατος. Όσο αφορά το κίνητρο, στο παρελθόν παρόμοιες επιθέσεις συνδέθηκαν με συναισθήματα ζήλιας και ματαίωσης που σε μια ατυχή επίδειξη ισχύος εξαπολύθηκαν με καταστροφικές συνέπειες τόσο για τα θύματα της επίθεσης όσο και για τους δράστες. Το μυαλό όλων πήγε σε υποθέσεις απιστίας ή  αντιζηλίας αφού οι πρωταγωνιστές της ιστορίας ήταν γένους θηλυκού και δεν υπήρχε κάτι οργανωμένο όπως σε άλλες παρόμοιες επιθέσεις . Είναι γεγονός ότι η  πράξη  καθεαυτή παραπέμπει σε έντονο θυμό ο οποίος ξεπερνά το φίλτρο οποιασδήποτε λογικής. Και ήρθε η αποκάλυψη ότι οι δύο κοπέλες ήταν απλά γνώριμες και το κοινό στοιχείο-αφορμή για το έγκλημα τα μάτια ενός άνδρα ο οποίος μάλιστα ήταν ανίδεος. Το στοιχείο που όπλισε το μυαλό και στη συνέχεια το χέρι της δράστιδας:  ένα αίτημα φιλίας. Που; Στο Facebook. Ένα αίτημα που έκανε ο πολυπόθητος εραστής σε μια κοινή γνωστή. Ένα άχρωμο και ουδέτερο αίτημα που μπορεί να σημαίνει τα πάντα και συνάμα τίποτα. Και η συνέχεια γνωστή σε όλους.

Η πράξη αυτή όσο ακραία και εγκληματική και αν είναι και όσο και αν στο παρελθόν έχει εκλυθεί για διαφορετικούς λόγους εγείρει σκέψεις για μια θλιβερή πραγματικότητα: το πλασματικό και επιτηδευμένο περιβάλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης το οποίον πλέον κυριαρχεί στις ζωές μας. Πιο οδυνηρή είναι η συνειδητοποίηση ότι κυριαρχεί στις ζωές των παιδιών και των τόσο ορμητικών εφήβων. Και δημιουργεί συνθήκες ζωής, σημείο αναφοράς, απτή πραγματικότητα. Τα παιδιά αναφέρονται στους διαδικτυακούς φίλους σα να είναι πραγματικοί φίλοι, φλερτάρουν  μέσω διαδικτύου, αποκτούν αυτοπεποίθηση από τα likes, μετρούν followers για επιβεβαίωση και κάποια συνάπτουν διαδικτυακές σχέσεις. Όλα αυτά στον κόσμο των παιδιών μας, στον  δικό μας κόσμο θεωρούνται φυσιολογικά. Αν τα ρωτήσεις πόσους φίλους έχουν σου απαντούν με τριψήφια νούμερα. Αν συνεχίσεις με την προσπάθεια κατονομασίας τους θα αναφέρουν ονόματα διαδικτυακών φίλων και πιο σπάνια συμμαθητών.

Η αλήθεια είναι ότι δε μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τη συμβολή αυτών των μέσων στη διευκόλυνση της έντονης σε ρυθμούς ζωής μας. Έφεραν κοντά παλιούς γνωστούς, ένωσαν συγγενείς εξ αποστάσεως και διευκόλυναν την επικοινωνία κάθε είδους.

Ο προβληματισμός όμως βρίσκεται στη χρήση αυτού του μέσου κυρίως από ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες όπως παιδιά, εφήβους ή διαταραγμένους ενήλικες όπως της προαναφερόμενης υπόθεσης. Ο λόγος που διακινείται στα ηλεκτρονικά μέσα είναι λόγος γραπτός που σκοπό έχει να μεταδώσει ένα  σύντομο μήνυμα. Όμως πλέον τείνει να χρησιμοποιείται κατεξοχήν σα μέσο επικοινωνίας και σε αυτό το σημείο ξεκινά η δυσλειτουργία. Από αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας απουσιάζουν τα προσωδιακά στοιχεία του λόγου όπως  ο επιτονισμός, το ύφος, η μελωδία καθώς και τα εξωλεκτικά μηνύματα όπως ένα χαμόγελο, μια χειρονομία, μια ζεστή ματιά. Ως εκ τούτου το μήνυμα που δεν περιέχει τα προαναφερόμενα στοιχεία μεταφράζεται από τον αποδέκτη σύμφωνα με τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά, τα βιώματά του, την προηγούμενη εμπειρία του αλλά και τη διάθεση της στιγμής. Έτσι, ένα αίτημα φιλίας δεν απεικονίζει την πρόθεση του αποστολέα και με τον ίδιο τρόπο η αποδοχή δεν απεικονίζει την πρόθεση του αποδέκτη. Και αρχίζουν οι παρανοήσεις, τα κρυμμένα μηνύματα , ακολουθούν οι διαγραφές ή/και οι συνομιλίες.

Από αυτό το είδος επικοινωνίας που τείνει να επικρατήσει , απουσιάζει εκκωφαντικά το συναίσθημα. Το συναίσθημα όμως σα πρωταρχικός παράγοντας επιβίωσης δεν παύει να υπάρχει αλλά καταπιέζεται. Το ερώτημα είναι: Οδεύουμε σε μία εποχή που όλοι θα βιώνουμε καταπιεσμένα συναισθήματα , θα ανταλλάσσουμε μηνύματα και χτίζουμε το εγώ μας βάση μιας εικονικής πραγματικότητας; Το σίγουρο είναι ότι όλο και περισσότερο θα πολλαπλασιάζονται τα περιστατικά που θα σχετίζονται με την εικόνα που έχει χτίσει κάποιος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που διαμορφώνουν ταυτότητα, που τα συναισθήματα σε αυτήν την περίοδο της ζωής είναι έκδηλα και έντονα μαθαίνουν να ζουν μέσα σε αυτήν την πλαστή πραγματικότητα που πολλές φορές επιβάλλεται από τις υποχρεώσεις και τους ρυθμούς της μαθητικής ζωής. Οι γονείς αλλά και η κοινωνία γενικότερα δίνουν πρωτεύοντα ρόλο στη μάθηση και στην ακαδημαϊκή επιτυχία. Τις περισσότερες φορές οι στόχοι είναι επιτεύξιμοι αλλά η έκφραση του συναισθήματος με τη συνακόλουθη κοινωνική αλληλεπίδραση έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Η κάθε μέρα τελειώνει μετά από μαθήματα, πολλές δραστηριότητες (συνήθως φροντιστηριακές υποχρεώσεις) και ανταλλαγές κάποιων ηλεκτρονικών μηνυμάτων με τους συμμαθητές. Τα συναισθήματα που περιβάλλουν το κάθε μήνυμα γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας την επόμενη ημέρα στις παρέες με αμφίσημα αποτελέσματα. Και τα αρνητικά κυρίως συναισθήματα φουντώνουν. Και αρχίζουν τα προβλήματα. Προβλήματα σε όλες τις πτυχές της ζωής τα οποία μπορεί και να μην αξιολογηθούν ποτέ. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις ζωές των ενηλίκων.

Πολλές φορές το γραφείο του ψυχολόγου αποτελεί μία λύση. Δεν είναι όμως πανάκεια αφού δεν φτάνουν όλοι και κάποιοι εγκαταλείπουν πρώιμα τη θεραπεία. Αν η κοπέλα-δράστης της υπόθεσης με το βιτριόλι είχε αναζητήσει ψυχολογική υποστήριξη και όχι λευκή ή  μαύρη μαγεία ίσως να μην είχε καταφύγει στο έγκλημα. Αυτό όμως είναι μία υπόθεση. Το ζητούμενο δεν είναι η καταστολή αλλά η πρόληψη. Και η πρόληψη ξεκινά από νωρίς. Από την παιδική ακόμα ηλικία και τις πρώτες οδηγίες των γονέων για τη διαχείριση των συναισθημάτων των παιδιών. Οι τιμωρίες για τη χρήση των κινητών και των ηλεκτρονικών υπολογιστών δεν αποφέρουν κανένα αποτέλεσμα. Τα σωστά όρια είναι ένα μέτρο το οποίο όμως θα ήταν καλό να συναποφασίζεται από παιδιά και γονείς μετά από συζήτηση , διάλογο και ακρόαση των συναισθημάτων και αναγκών του παιδιού. Αν τα συναισθήματα δεν εκφραστούν και δεν γίνει η διαχείρισή τους μέσα στην πρωταρχική πηγή έκλυσής τους, την οικογένεια θα βρουν διεξόδους σε άλλες πηγές ικανοποίησης συναισθημάτων. Η παράπλευρη αυτή πορεία έκφρασης δεν είναι πάντα προβλέψιμη και φθάνουν στην ενήλικη ζωή με πλήθος δυσκολιών και συναισθηματικών δυσλειτουργιών σαν και αυτές που παρακολουθήσαμε. Η υγιής έκφραση και διαχείριση όλων των συναισθημάτων που ανακύπτουν σε όλη την πορεία της ζωής μας είναι πρωταρχική και ζητάει τη θέση της και στη σύγχρονη ζωή.

Γράφει η Ευγενία Παπαχρηστοπούλου

Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος, MSc