Η Αλμωπία υποδουλώθηκε στους Τούρκους ακολουθώντας την τύχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μεταξύ 1385 και 1389 με την εκστρατεία του Μουράτ Α΄
και του Καρά Τιμουρτάς πασά. Η Αλμωπία ονομάζεται καζά (επαρχία) της Καρατζόβας (καρατζά οβασί = μαύρος κάμπος) υπαγόμενη στο σαντζάκι (νομός) της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα χρησιμοποιείται και η ονομασία Μογλενά.
Η προσπάθεια βίαιου εξισλαμισμού των χριστιανών προκειμένου οι Τούρκοι να εδραιώσουν την κυριαρχία τους, συνδέεται με τη παρουσία του Τούρκου στρατηγού Γαζή Εβρενός στα Γιαννιτσά. Οι Χριστιανοί για να γλιτώσουν από την προσηλυτιστική μανία των Τούρκων καταφεύγουν στις παρυφές του οροπεδίου και ο Μητροπολίτης Μογλενών μεταφέρει την έδρα του στη Νότια. Αποτέλεσμα της τουρκικής καταπίεσης ήταν ο ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Νότιας το Πάσχα του 1759 με πρόταση του ιδίου του Μητροπολίτη Ιωάννη.
Ο Ελληνισμός όμως της περιοχής δεν έμεινε αδιάφορος στην εθνική προσπάθεια απελευθέρωσης του 1821. Ο οπλαρχηγός Αγγελής Γάτσος συμμετέχει με τα παλικάρια του στην άμυνα της πολιορκημένης Νάουσας. Στις ένοπλες εξεγέρσεις εναντίον των Τούρκων που εκδηλώθηκαν στη Μακεδονία μετά το 1878 συμμετείχαν και έδρασαν ένοπλα σώματα στον Αρχάγγελο, στη Λαγκαδιά και στα Μεγάλα Λιβάδια.
Στην περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα συγκροτήθηκαν από κατοίκους της περιοχής δεκάδες αντάρτικα σώματα και αντιτάχθηκαν στην προσπάθεια των Βουλγάρων για βίαιο εκβουλγαρισμό των κατοίκων της περιοχής. Η συμμετοχή στον αγώνα αυτό ήταν μεγάλη. Άνδρες από τους Προμάχους, τον Αρχάγγελο, την Όρμα, το Γαρέφι κ.λ.π. πήραν μέρος ως μαχητές. Το 1906 φτάνει από τις Μηλιές του Βόλου ο Κώστας Γαρέφης και αναλαμβάνει δράση κατά των Βουλγάρων. Στις 6 Αυγούστου του ιδίου έτους τραυματίζεται θανάσιμα στο χωριό Τσαρνέσοβο που ονομάστηκε προς τιμήν Γαρέφι.
Στις 4 Νοεμβρίου 1912 μικρό στρατιωτικό άγημα από την Έδεσσα παραλαμβάνει την πόλη της Αριδαίας και την περιοχή από τον οπλαρχηγό Νίκανδρο Παπαϊωάννου και τους Προμαχιώτες αντάρτες του. Η Αλμωπία απελευθερώνεται από τους Τούρκους.
Τουρκοκρατία
Η Αλμωπία υποδουλώθηκε στους Τούρκους κατά πάσα πιθανότητα μεταξύ του 1385 και 1389 με την εκστρατεία του Μουράτ Α΄ και του Τιμουρτάς πασά. Η παράδοση συνδέει το γεγονός με τον Γαζή Εβρενός, που έκανε έδρα του τα Γιαννιτσά. Εξαιτίας της προσηλυτιστικής μανίας των Τούρκων η Ορθοδοξία βρήκε καταφύγιο στην Άνω Αλμωπία και ο Μητροπολίτης Μογλενών μετέφερε την έδρα του από τα Μογλενά στη Νότια. Ωστόσο, η τουρκική καταπίεση έγινε αβάσταχτη τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Αποτέλεσμά της ήταν ο ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Νότιας το Πάσχα του 1759 με πρόταση του ίδιου του Μητροπολίτη Ιωάννη. Από την εθνική προσπάθεια του 1821 η ιστορία κατέγραψε τη δράση του οπλαρχηγού Αγγελή Γάτσου και του αδελφού του Πέτρου από τους Σαρακηνούς με τα παλικάρια τους στην άμυνα της πολιορκημένης Νάουσας το 1822. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας καθιερώθηκε για την περιοχή το όνομα Καρατζόβα (καρατζά οβασί = μαύρος κάμπος), που χρησιμοποιείται παράλληλα με αυτό των Μογλενών Σφοδρότατες συγκρούσεις έλαβαν χώρα στην Αλμωπία κατά τον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα (1904–1908). Δεκάδες ανταρτικά σώματα προωθήθηκαν από την Ελλάδα ή συγκροτήθηκαν από Έλληνες της περιοχής και αντιτάχτηκαν με επιτυχία στην άγρια και αιματηρή προσπάθεια των Βουλγάρων να επιτύχουν τον βίαιο εκβουλγαρισμό των κατοίκων της περιοχής. Από τα δραματικότερα γεγονότα της εποχής είναι η σύγκρουση που επέφερε το θάνατο του καπετάν Γαρέφη στις 6 Αυγούστου του 1906.
Απελευθέρωση
Την 4η Νοεμβρίου του 1912 και ενώ διαρκούσε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, ένα ελληνικό τάγμα εισήλθε στην Αριδαία και παρέλαβε την ήδη ελεγχόμενη από τον αρχιμανδρίτη οπλαρχηγό Νίκανδρο Παπαϊωάννου και τους Προμαχιώτες αντάρτες του πόλη και περιοχή. Η Αλμωπία ενσωματώθηκε στην ελληνική επικράτεια μετά από περίπου 523 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς.
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) στην Αλμωπία εκτυλίχθηκαν καθοριστικά για την έκβασή του πολεμικά γεγονότα μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ και των Γερμανοβουλγάρων που οχυρώθηκαν στην κορυφογραμμή Σκρα-Ντομπροπόλιε-
Ο Παπα Νίκανδρος απελευθερωτής της Αριδαίας
Ο Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος, κατά κόσμο Αναστάσιος Παπαϊωάννου, ανήκει στους ιερωμένους εκείνους που τίμησαν μέχρι κεραίας το έργο που τους ανατέθηκε να επιτελέσουν και λάμπρυναν επάξια την αποστολή που επέλεξαν να υπηρετήσουν. Ανεπιφύλακτα η δράση του μπορεί να παραλληλισθεί με τους αγώνες των φλογερών κληρικών της επανάστασης του γένους και δεν αρκέστηκαν μόνο στην εκπλήρωση του ιερατικών τους καθηκόντων. Διαποτισμένος μέχρι το μεδούλι του με πατριωτικά συναισθήματα και ανησυχίες, κράτησε με την ίδια ευλάβεια, με το ίδιο πάθος και το Σταυρό και το ντουφέκι. Δίδαξε την ευσυνειδησία στα ελληνόπουλα, διακόνησε με αφοσίωση την Εκκλησία, πολέμησε με αυταπάρνηση για την πατρίδα.
Ως δάσκαλος άφησε το στίγμα του στις παιδικές ψυχές στο δημοτικό σχολείο του χωριού του, το Μεγάλο Μπογιαλίκι της Ανατολικής Ρωμυλίας, στη Χάλκη των Δωδεκανήσων, στις Καρυές της Θράκης, στη Δοϊράνη.
Ως Αρχιμανδρίτης καλλιέργησε ψυχές και στήριξε φρονήματα στη μαρτυρική Καρατζόβα στα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων.
Ως μαχητής με το γκρα και τα φυσεκλίκια πάνω από το ράσο, όταν οι εθνικές ανάγκες το επέβαλαν άνοιγε το δρόμο του αγώνα και της τιμής.
Ο αείμνηστος Ζάχος Σαββόπουλος, ο άνθρωπος που λάτρεψε και τίμησε με τα γραπτά του την πόλη των Γιαννιτσών όσο κανένας άλλος, γνώρισε τον παπα-Νίκανδρο, όπως ο ίδιος το ομολογεί, μέσα από επιστολές κιτρινισμένες, από φωτογραφίες πολυκαιρισμένες, ντοκουμέντα, που με ιδιαίτερη στοργή, σεβασμό και αγάπη διαφύλαξαν και του εμπιστεύθηκαν συγγενείς του Αρχιμανδρίτη και από αφηγήσεις ανθρώπων που υπήρξαν μαθητές του.
Το αρχείο του Ζάχου Σαββόπουλου παραχωρήθηκε ευγενικά στη μνήμη του στην Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών “Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ” και αποτέλεσε τη βάση για τη συγγραφή του βιβλίου. Μέσα από αυτό το αρχείο παρακολουθούμε βήμα προς βήμα τους αγώνες και τη μαρτυρική πορεία του ηρωικού Αρχιμανδρίτη για την τύχη του εθνικού θέματος της απελευθέρωσης της Καρατζόβας, τις ανησυχίες του για την περίεργη έως αρνητική στάση κάποιων Ελλήνων αξιωματούχων.
Επίσης διακρίνουμε την αποφασιστικότητα και τις παράτολμες πρωτοβουλίες του να υπερνικήσει τις αντιρρήσεις και την αδιαφορία για να φέρει σε πέρας το μεγάλο εθνικό στόχο : την απελευθέρωση της Αριδαίας και της ευρύτερης περιοχής της Καρατζόβας, που επισημοποιήθηκε τελικά με την άφιξη του Ελληνικού στρατού στις 4 Νοεμβρίου 1912
Στη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1912) η στάση του ήταν καθοριστική στην απελευθέρωση της Αριδαίας (4 Νοεμβρίου 1912). Μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου, κοντά στο ομώνυμο χωριό. Με την έναρξη των γεγονότων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την εισβολή των Γερμανο-Βουλγάρων στην περιοχή της Καρατζόβας, ο Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος συνελήφθη, οδηγήθηκε σε βουλγαρικές φυλακές στην περιοχή των Σκοπίων, όπου καταδικάσθηκε σε θάνατο. Γλίτωσε την εκτέλεση με μεσολάβηση της βασιλικής οικογένειας της Ελλάδος στον Κάιζερ. Πέρασε χρόνια δύσκολα, κατατρεγμών και βασανισμών.
Στη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη από Ναζί της περιοχής Γιαννιτσών και τους τοπικούς συνεργάτες τους, οδηγήθηκε σε εκτόπιση στην Κοζάνη, με εντολή να εκτελεσθεί καθ' οδόν. Για καλή του τύχη ομάδα αντιστασιακών τον απελευθέρωσε και γλίτωσε η ζωή του, για δεύτερη φορά.
Από το 1932 εγκαταστάθηκε στα Γιαννιτσά, κοντά σε συγγενείς του, όπου άφησε και την τελευταία του πνοή στις 4 Μαΐου του 1966.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου