Παύλος Μελάς, το σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα

Σαν σήμερα, στις 28 Αυγούστου 1904, ο Λοχαγός Παύλος Μελάς ή Καπετάν Μίκης Ζέζας, εισήλθε, συνοδευόμενος από αρκετούς Μακεδόνες, Λάκωνες και Κρήτες, στην

τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Βαθιά επηρεασμένος από τον πεθερό του Στέφανο Δραγούμη και έχοντας κατάλληλες πληροφορίες από τον, πατριώτη και εθνικιστή Ίωνα Δραγούμη, που εκείνη την περίοδο υπηρετούσε ως υποπρόξενος στο Μοναστήρι, ανέλαβε δράση εναντίον των Βούλγαρων κομιτατζήδων, που επιδίωκαν την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία.

Έπεσε ηρωικά μαχόμενος, στις 13 Οκτωβρίου 1904 στο χωριό Στάτιστα. Ο θάνατός του δεν ήταν ανούσιος και άνευ αντικρίσματος. Η κεκαλυμμένη επιχειρησιακή του δράση στην Μακεδονία, μικρή σε διάρκεια (σχεδόν δύο μηνών), αλλά μεγάλη σε μέγεθος, καθόσον με τον θάνατό του ώθησε την Ελληνική Κυβέρνηση να δραστηριοποιηθεί πιο ενεργά στο Μακεδονικό μέτωπο, έδειξε ότι η αυταπάρνηση και η γενναιότητα ολίγων πατριωτών μπορούν να αποτελέσουν την κρίσιμη καμπή της ιστορίας της Πατρίδας μας.  

Η αγνότητα της ψυχής του, η αφοσίωσή του στην Πατρίδα και στον αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας, ας αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση των σημερινών μας αγωνιστών για μία Ελλάδα ελεύθερη και περήφανη. Ακολουθεί, η επιστολή που έγραψε ο ίδιος προς τον νεαρό Εύελπι ως δείγμα του ήθους, των ιδανικών και των αξιών που τον διακατείχαν:

«Ἡ ζωή σου εἶναι πόλεμος.

Ἡ γῆ σου εἶναι φρούριο καί χρέος σου ἡ Νίκη.

Μή μιλᾶς, νά σκέπτεσαι, ν΄ἀγαπᾶς, νά μήν πονᾶς.

Ἓνας εἶναι ὁ σκοπός σου, ὁ Πόλεμος.

Πολέμα γιά τά ἰδανικά σου, γιά τά Ἑλληνικά ἰδανικά τοῦ ἀνθρωπισμού. Πολέμα γιά τήν Μεγάλη Ἰδέα.

Ἂνδρες πού περπατοῦν στή ζωή εὐθυτενεῖς καί μέ γαλήνη, μαθημένοι νά πονοῦν χωρίς νά ὑποφέρουν, νά νικοῦν χωρίς νά θριαμβολογούν, νά νικῶνται χωρίς νά μοιρολογοῦν.

Αὐτοί εἶναι οἱ πραγματικοί ἂνδρες, θεμέλια γενεῶν.

Αὐτοί εἶναι οἱ Εὐέλπιδες οἱ αὐριανοί ἡγήτορες τοῦ Ἒθνους.

Νεαρέ Εὒελπι μᾶθε καί ἐξασκήσου νά εἶσαι ἁπλός, ὀλιγόλογος, συγκρατημένος, σεμνός.

Λίγα λόγια, πολλά ἒργα.

Ἀνθρωπιά μεγάλη, πειθαρχία, πεῖσμα, ἀντοχή.

Ὃποιος σέ κοιτᾶ, τά μάτια του νά γεμίζουν παλλικάρι. Περισσότερο νά προσβάλλεσαι ὃταν σέ κυριεύει ὁ πόνος.

Μή θυμώνεις, χειρότερα εἶναι νά χτυπήσεις ἒστω καί ἑάν μόλις κρατιέσαι μέ ἓναν κόμπο στό λαιμό.

Νά φύγῃς εἶναι δειλία. Μόνος σου ἀποφάσισες νά γίνῃς Ἀξιωματικός.

Ἀπελπισία, ὓστερα νά γελᾶς καί ἀπό τήν μία μέρα στήν ἂλλη γίνεσαι ἂνδρας, δῆλα δή, μαθαίνεις νά κρατᾶς μέσα σου τόν πόνο καί τήν ἀπορία, ἒτσι χωρίς νά φαίνεται, ἀλλά νά έπιμένεις πάντα στό σκοπό σου, στά ὂνειρά σου.

Παῦλος Μελᾶς

Ἀνθυπολοχαγός Πυροβολικοῦ

Τάξις 1891″