Θέλει δρόμο ακόμα για να ξαναβρεί η Βεγορίτιδα τον παλιό… εαυτό της!

 

 Η λίμνη Βεγοτίδα είναι το στολίδι του ορεινού όγκου της Έδεσσας, αυτό για το οποίο όλοι οι κάτοικοι της Έδεσσας και της Άρνισσας καμαρώνουν και όλοι οι επισκέπτες σπεύδουν να απολαύσουν όταν έρχονται στο νομό μας. 

Η μέριμνα όμως που φορείς και πολίτες δείχνουν γι’ αυτήν, είναι αντιστρόφως ανάλογη της σημασίας της και γι’ αυτό τις τελευταίες δεκαετίες τα νερά, οι όχθες και γενικότερα το οικοσύστημά της υποβαθμίστηκαν και προέκυψαν σοβαρά, κατά καιρούς, περιβαλλοντικά προβλήματα, ορισμένα εκ των οποίων παραμένουν και σήμερα σοβαρή απειλή γι’ αυτήν. Γίνονται, πάντως, προσπάθειες για την προστασία και ανάδειξη της Βεγορίτιδας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη μεγάλη δράση καθαρισμού της, που θα πραγματοποιήσουν  συνεργασία με μεγάλες επιχειρήσεις και εθελοντές.

Πέραν των άλλων, πάντως, κάποια στιγμή οι αρμόδιοι

φορείς θα πρέπει να δουν σοβαρά το ζήτημα καθαρισμού του βυθού της λίμνης, τουλάχιστον στο τμήμα κατά μήκος του αστικού μετώπου.

Πώς φτάσαμε…

Πώς έφτασε η Βεγορίτιδα από λίμνη με κρυστάλλινα νερά μέχρι και τη δεκαετία του ΄60, στην οποία οι Αρνισσιώτες  έκαναν μπάνιο και έπλεναν τα ρούχα τους, να είναι σήμερα μία λίμνη με προβλήματα που καθιστούν απαγορευτική κάθε σκέψη για κολύμπι και συναφείς δραστηριότητες;

Η απάντηση βρίσκεται στην αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία διήρκησε αρκετές δεκαετίες. Παράνομες συνδέσεις αποχετεύσεων, στέλνουν και σήμερα ακόμα λύματα στη λίμνη, ενώ σ’ αυτήν καταλήγουν όμβρια ύδατα απ΄ όλο το Λεκανοπέδιο και κυρίως από τον αστικό ιστό, τα οποία μεταφέρουν σημαντικό ρυπαντικό φορτίο καθώς ξεπλένουν δρόμους! Πληγή αποτελούν και τα φυτοφάρμακα. Εξάλλου, δεν είναι λίγα τα απορρίμματα κτηνοτροφικών  επιχειρήσεων που έχουν φτάσει και φτάνουν ακόμα στα νερά της, όπως επίσης φυτοφαρμάκων και άλλων χημικών που χρησιμοποιούνται σε καλλιέργειες, τα οποία μέσω τάφρων και αυλάκων καταλήγουν στην Βεγορίτιδα. Αυτές είναι οι κυριότερες «πληγές» που οδηγούν σε υποβάθμιση την ποιότητα των νερών της λίμνης.

Μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της χώρας μας, η Βεγορίτιδα, αν και έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας. Η Βεγορίτιδα αναφέρεται και ως λίμνη Οστρόβου, ενώ άλλες τρεις ονομασίες της είναι λίμνη Άρνισσας, λίμνη Κέλλη και λίμνη Αγίου Παντελεήμονα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης και περιβάλλεται από τα όρη Βόρας στα βόρεια, Βέρμιο στα ανατολικά, Σκοπός στα νότια και Άσκιο στα δυτικά, ενώ μόλις 2,5 χλμ. στα ανατολικά της βρίσκεται η λίμνη Πετρών. Η Βεγορίτιδα αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, από τις οποίες τροφοδοτείται με νερά μέσα από ένα σύστημα διωρύγων και καναλιών, ενώ σε αυτήν καταλήγουν και τέσσερα μεγάλα ρέματα: το Φαράγγι, το Πεντάβρυσο, του Αγίου Αθανασίου και της Άρνισσας. Η λεκάνη απορροής της λίμνης φτάνει τα 911 τ.χλμ. Η κατεύθυνση της είναι από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά με μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 5,5 χλμ., ενώ βρίσκεται σε υψόμετρο 524 μ. Παλιότερα κάλυπτε μια έκταση 68.000 στρεμμάτων και ήταν η βαθύτερη λίμνη της Ελλάδας με βάθος που έφτανε τα 75 μ., αλλά με τα χρόνια τα νερά της λιγόστεψαν και πλέον απλώνεται σε μια έκταση 44.300 στρεμμάτων με μέγιστο βάθος τα 50 μ. Στις όχθες της λίμνης βρίσκονται δύο μεγάλες κοινότητες η Άρνισσα και ο Άγιος Παντελεήμονας, ενώ γύρω της υπάρχουν τα χωριά Φαράγγι, Μανιάκι, Βέγορα, Περαία, Δροσιά, Ξανθόγεια και Άγιος Αθανάσιος. Η Βεγορίτιδα, μαζί με τις κοντινές της λίμνες είναι ό,τι έχει απομείνει από την τεράστια  λίμνη της Εορδαίας, η έκταση της οποίας έφτανε το ένα εκατομμύριο στρέμματα και το βάθος της, τα 250 μέτρα.

Παλιότερα οι λόφοι γύρω από τη λίμνη ήταν καλυμμένοι με πυκνά δάση μακεδονικής δρυός, αλλά με το καιρό τα δάση αποψιλώθηκαν και σήμερα οι βελανιδιές απαντώνται σε λίγα μόνο σημεία. Μαζί απαντώνται κέδρα, φράξοι, κοκκορεβυθιές, φυλίκια και χρυσοξυλιές, ενώ κοντά στα ρέματα γύρω από τη λίμνη εμφανίζονται ιτιές και σκλήθρα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η υδροχαρής βλάστηση με σημαντικά είδη, όπως τα Vallisneria spiralis, Najas marina, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Polygonum amphibium, Carex acuta, Typha angustifolia, Schoenoplextus pectinatus, Zannichelia palustris, Lemna trisulca, Potamogeton pectinatus, P. perfoliatus, Chara hispida, Utricularia vulgaris, κ.ά. Σε διάφορα σημεία αναπτύσσονται πυκνές καλαμιές Phragmites australis, ενώ στα νοτιοδυτικά η Βεγορίτιδα καταλήγει σε υγρά λιβάδια, πολύ σημαντικά οικοσυστήματα για τα πτηνά και τα ψάρια της λίμνης. Στους γυμνούς ασβεστολιθικούς λόφους συναντά κανείς είδη, όπως το αγριόσκορδο Allium guttatum sardoum, το αγριογαρύφαλλο Dianthus deltoides, το Sedum cepaea, την σιληνή Silene fabarioides, την κενταύρια Centaurea grisebachii, τον κρόκο Crocus cancellatus, και την ορχιδέα Ophrys mammosa.